Czynniki żywieniowe zalecane w diecie o działaniu przeciwnowotworowym

W żywności występują substancje biologicznie czynne o działaniu przeciw nowotworowym do których należą:
• Związki fitochemiczne (polifenole, karotenoidy),
• Składniki mineralne (wapń, selen),
• Błonnik pokarmowy,
• Witamina (C,E, D, kwas foliowy),
• nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3,
• probiotyki.

Polifenole roślinne
Związki polifenolowe stanowią jedną z największych i najbardziej rozpowszechnionych grup zaliczanych do fitozwiązków. Występują one w owocach, warzywach oraz innych roślinach pełniących funkcje ochronną przed promieniowaniem ultrafioletowym oraz wolnymi rodnikami tlenowymi.

Karotenoidy

• Beta karoten to związek o udokumentowanym działaniu przeciwnowotworowym. Najbogatszym źródłem beta karotenu jest: marchew, dynia, papryka czerwona, pomidory, szpinak, sałata, brokuły, słodkie ziemniaki, melony, pomarańcze.
• Likopen należy do grupy karotenoidów. Jest to związek o silnym działaniu antyoksydacyjnym. Występuje głównie w pomidorach i ich przetworach, w koncentracie, sokach. Ilość likopenu w pomidorach zależy od stopnia dojrzałości, im bardziej dojrzały tym ma więcej likopenu. Badania związane ze zwiększonym spożyciem przetworów z pomidora dowodzą, że produkty te mają wpływ na zmniejszoną zachorowalność na nowotwory prostaty a także żołądka i płuca. Korzystne działanie dla zdrowia ma wypijanie 1 szklanki soku pomidorowego dziennie. Likopen występuje również w arbuzach, czerwonych grejpfrutach, morelach, owocach dzikiej róży, napojach owocowych.
• Reswertol należy również do polifenoli. Uważa się, że ma on działanie przeciwnowotworowe. Związek ten występuje w czerwonym winie, soku winogronowym, skórce winogron, orzechach. Produkty te bogate są również w antyoksydanty. Wykazują działanie przeciwnowotworowe, gdy spożywane są regularnie. Najbezpieczniejsze są antyoksydanty pochodzące z naturalnych źródeł z owoców, warzyw, zielonej herbaty, gorzkiej czekolady a nie z suplementów diety.

Flawonoidy
Substancje te zawarte są miedzy innymi w zielonej herbacie. Wystarczy wypijać codziennie 1-3 szklanek herbaty. Należy jednak wiedzieć jak ją prawidłowo zaparzać. Zaleca się, aby liście herbaty zalewać wodą o temperaturze około 70℃ i zaparzać około 5 minut, wówczas uwalniane są związki o działaniu przeciwnowotworowym.

Wapń
Uważa się, że dieta zaspakajająca dzienne zapotrzebowanie na wapń (1250 mg na dobę) w znaczącym stopniu może zmniejszyć ryzyko rozwoju raka piersi u kobiet w okresie po menopauzalnym. Wapń powinien pochodzić z produktów naturalnych o niskiej zawartości tłuszczu a nie z suplementów diety. Wapń pochodzący z odtłuszczonych produktów może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka rozwoju nowotworu jelita grubego. Tworzy on z kwasami sole, które łatwiej są wydalane z organizmu i nie podrażniają błony śluzowej jelita.

Selen
Selen występuje w soczewicy i orzechach brazylijskich, nasionach słonecznika, rybach morskich, zbożowych produktach pełnoziarnistych. Selen jest silnym antyoksydantem, wraz z witaminą E usuwa z organizmu człowieka metale ciężkie takie jak kadm, ołów. Selen uczestniczy w syntezie przeciwciał i wytwarzaniu komórek odpornościowych w reakcji na powtórną infekcję. Działa przeciwzapalnie, hamuje rozrost komórek nowotworowych.

Błonnik pokarmowy
Jedną z cennych właściwości błonnika jest to, że wchłania on związki o działaniu toksycznym np.: nitrozaminy, kwasy żółciowe, metale ciężkie i inne. Związki te są wydalane wraz z kałem i nie zalegają w jelicie grubym i nie działają toksycznie na błonę śluzową. Ponadto błonnik pokarmowy przyczynia się do przemiany części bakterii znajdujących się w jelicie grubym w krótko łańcuchowe kwasy tłuszczowe, które oprócz działania przeciwzapalnego maja wpływ na ruchy robaczkowe jelit i regulacje rytmu wypróżnień. Zastosowanie błonnika jest skutecznym sposobem w zapobieganiu zaparciom, które w dalszej konsekwencji prowadzą do powstania polipów, od których często zaczyna się proces nowotworowy jelita grubego. Wg WHO zalecane spożycie błonnika to 27-40 g błonnika na dobę. Może być ono realizowane poprzez spożywanie owoców, warzyw, produktów zbożowych z pełnego przemiału, roślin strączkowych, orzechów, nasion.

Witamina C
Witamina C występuje w warzywach, natce pietruszki, czerwonej papryce, kiszonej kapuście, owocach: cytrusach czarnej porzeczce, aronii. Witamina C zmniejsza stężenie szkodliwych nitrozamin w żołądku. Można powiedzieć, że u osób z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka, spożywających dostateczne ilości witaminy C w diecie, ryzyko rozwoju nowotworu żołądka zmniejsza się. Uważa się, że poprzez spożywanie zalecanych 5 porcji owoców i warzyw dziennie zapewniamy odpowiednią ilość witaminy C.

Witamina E
Witamina E, która rozpuszcza się w tłuszczach, jest ważnym antyoksydantem. Ochrania też witaminę C przed zniszczeniem, powinna więc być podawana w jej "towarzystwie". Chroni nie tylko przed chorobami nowotworowymi, ale i utratą równowagi psychicznej i chorobami serca. Działa korzystnie w połączeniu z selenem. Zawierają ją: kiełki pszenicy, kukurydza, olej wyciśnięty na zimno z ziaren tych roślin, tran, oliwa, krewetki, liście pokrzywy, mięty, ziarna słonecznika, orzechy włoskie i ziemne, soja, wątroba.

Witamina D
Występowanie witaminy D w naturze jest bardzo ograniczone. Duże ilości występują w wątrobie ryb (tran), tłustych rybach morskich – pikling i śledź. Śmietana 30 % oraz sery dojrzewające zawierają około 1 µg witaminy D na 100g. Ma ona zastosowanie w profilaktyce przeciwnowotworowej. Gdy w organizmie występują niedobory tej witaminy potwierdzone badaniami, lekarz może zlecić jej suplementację.

Kwas foliowy
Kwas foliowy wspomaga prawidłowy wzrost i rozwój komórek, przede wszystkim tych, które ulegają szybkim podziałom np.: komórek krwi i układu odpornościowego. Występuje w: szpinaku, brokułach, czerwonych burakach, soi, czerwonej fasoli, wątróbce cielęcej, drobiu, drożdżach, ziarnach pszenicy, żółtkach jaj, dyni, awokado, ciemnej mące z grubego przemiału. Kwas foliowy często ulega zniszczeniu w czasie podgrzewania, obróbki produktów spożywczych, przechowywania i gotowania. Z tego względu zalecane jest gotowanie na parze, przygotowywanie potraw na bieżąco ze świeżych produktów.

Kwasy omega 3
Najlepszym źródłem kwasów omega-3 w pożywieniu są : ryby takie jak : łosoś atlantycki, sardela, śledź, ale również oleje roślinne np.: rzepakowy, lniany. Ważne jest, aby były dostarczane z dietą ponieważ tego rodzaju tłuszczów nie wytwarza nasz organizm. Nasza codzienna dieta zazwyczaj zawiera zbyt mało kwasów z grupy omega-3 natomiast zbyt dużo kwasów omega-6, co nie sprzyja zdrowiu. Kwasy omega-3 charakteryzują się działaniem przeciwzapalnym. Stany zapalne powstają w każdym organizmie, ważne jest tylko, aby były wcześnie rozpoznane i hamowane przez sprawnie działający układ immunologiczny. Dzięki zawartości w pożywieniu kwasów omega-3 możemy wpłynąć na zmniejszenie stanów zapalnych, co przedkłada się na sprawniejsze działanie układu odpornościowego. Pożądany stosunek kwasów omega-6 do omega-3 w olejach roślinnych to 2:1.

Probiotyki
Bakterie Lactobacillus, Bifidobacterium to najbardziej znane i powszechnie stosowane bakterie probiotyczne, wydzielają one związki o działaniu przeciwpatogennym. Bakterie kwasu mlekowego przylegają bowiem do błony śluzowej jelit, a przez to uniemożliwiają zasiedlanie się patogennych drobnoustrojów. Bakterie probiotyczne przeciwdziałają przewlekłym zaparciom, które mogą się przyczynić do powstania polipów jelita grubego a następnie nowotworów w obrębie okrężnicy i odbytnicy. Bakterie prawdopodobnie unieczynniają niektóre związki rakotwórcze co może być czynnikiem ochronnym. Spożywanie produktów probiotycznych wpływa na lepsze przyswajanie wapnia, żelaza, magnezu. Najcenniejszym źródłem bakterii kwasu mlekowego są fermentowane produkty mleczne a także warzywa kiszone lub pieczywo na zakwasie

Fitoestrogeny
Najwięcej tych związków zawierają rośliny strączkowe (groch, fasola, soczewica, bób, soja, i jej przetwory) oraz siemię lniane i kiełki. To związki, których budowa chemiczna zbliżona jest do żeńskich hormonów płciowych. Mają one duże znaczenie w profilaktyce nowotworów piersi, jajników, szyjki macicy. Badania pokazują, że kobiety spożywające regularnie produkty zawierające fitoestrogeny rzadziej zapadają na choroby nowotworowe piersi. Już 30g sera z tofu z mleka sojowego, a więc jeden plasterek dostarcza 10mg ochronnych izoflawonów.